معرفی استاندارد های سیم و کابل در ایران

معرفی استاندارد های سیم و کابل در ایران

با توجه به دستورالعمل‌های سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، استانداردهای مختلفی برای محصولاتی از جمله سیم و کابل تعریف شده‌اند. این استانداردها با توجه به کاربردهای مختلف سیم و کابل ایجاد شده‌اند و نقش مهمی در تشخیص محصولات تقلبی بازی می‌کنند. استفاده از محصولات غیراستاندارد ممکن است به خسارت در حین استفاده از سیم یا کابل منجر شود. در این مقاله به معرفی این استانداردها خواهیم پرداخت.

استانداردهای سیم و کابل، مشخصات فنی و دستورالعمل هایی هستند که طراحی، عملکرد، آزمایش و الزامات ایمنی را برای سیم ها و کابل ها تعریف می کنند. هدف آنها تضمین کیفیت، قابلیت همکاری و ایمنی محصولات سیم کشی برق است.

در ایران، محصولات سیم و کابل باید مطابق با استانداردهای ملی ایران (INS) منتشر شده توسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) باشد. ISIRI استانداردهایی را برای مواد، اجزا، تجهیزات و فرآیندهای مورد استفاده در صنایع مختلف از جمله بخش سیم و کابل ایجاد می کند. برخی از استانداردهای ملی کلیدی سیم و کابل در ایران عبارتند از:

• ISIRI 111-2017 – کابل ها و کابل های انعطاف پذیر
• ISIRI 1263-2016 – سیم و کابل ساختمان
• ISIRI 1274-2016 – کابل های کنترل و ابزار دقیق
• ISIRI 1275-2016 – کابل های برق برای ولتاژهای نامی تا 450/750 ولت

رعایت این استانداردها و سایر استانداردهای ISIRI برای تمامی تولیدکنندگان داخلی و واردکنندگان محصولات سیم و کابل در ایران الزامی است. استانداردها الزامات مربوط به اندازه هادی، ضخامت عایق، درجه بندی ولتاژ، درجه اشتعال پذیری، روش های آزمایش، برچسب های هشدار ایمنی و موارد دیگر را مشخص می کنند. هدف انطباق تضمین ایمنی و عملکرد سیستم های سیم کشی مورد استفاده در تاسیسات مسکونی، تجاری و صنعتی ایران است.

علائم شناسایی روی سیم و کابل

حروف نوشته شده روی کابل و سیم

استانداردهای کابل معمولاً با استفاده از حروف و اعدادی که روی سیم قرار دارند، شناخته می‌شوند. در ایران، از استاندارد آلمانی استفاده می‌شود که مشخصات سیم و کابل را با حروف انگلیسی بر روی پوشش آن‌ها نمایش می‌دهد. در ادامه، توضیح داده می‌شود که هر حرف نمایانگر چه مفهومی است.

محصولات سیم و کابل مطابق با استانداردهای ISIRI باید دارای علائم شناسایی واضح و دائمی باشند. این علامت‌ها به نصاب‌ها و بازرسان اجازه می‌دهد تا به سرعت نوع، اندازه، درجه ولتاژ و سایر جزئیات ضروری سیم یا کابل را شناسایی کنند.

1. حرف اول: جنس هادی سیم و کابل را نشان می‌دهد. (N برای جنس مس و NA برای جنس آلومینیوم)
2. حرف دوم: جنس عایق سیم‌ها را مشخص می‌کند. (Y نشان‌دهنده جنس پلاستیک و G نشان‌دهنده جنس لاستیک. در صورتی‌که حرفی روی کابل وجود نداشته باشد، جنس عایق از کاغذ است).
3. حرف سوم: نوع غلاف را نشان می‌دهد. (Y غلاف پلاستیکی، K غلاف سربی و KL غلاف آلومینیومی).
4. حرف چهارم: نوع زره سیم و کابل را مشخص می‌کند. (B سیم فولادی و Gb سیم فولاد گالوانیزه).
5. حرف آخر: جنس پوشش خارجی سیم و کابل را نشان می‌دهد. (Y جنس پلاستیکی و A جنس الیاف گیاهی).

حروف نوشته‌شده بر روی کابل و سیم

برخی از حروف متداول که روی سیم و کابل ایران مشخص شده اند عبارتند از:

• R، S، T – نشان دهنده انواع مختلف عایق لاستیکی است
• HFFR – عایق بالا در برابر شعله و آتش
• NN – استفاده از گاز نیتروژن در تولید عایق
• Z, ZR – انواع عایق هالوژن صفر
• XLP، PVC – انواع عایق گرمانرم
• OF، OFC – هادی مسی بدون اکسیژن
• HDT – عایق با استحکام دی الکتریک بالا
• ABC – کابل هادی همراه هوایی
• NYY – کابل با هادی از جنس مس، عایق و غلاف پلاستیکی. کاربرد این نوع سیم و کابل برای کابل‌کشی زیرزمینی، سیم‌کشی در آب، کانال و محیط‌های با عدم احتمال ضربه مکانیکی است.
•  NAYY – کابل با هادی از جنس آلومینیوم، عایق و غلاف پلاستیکی.
•  NGG – کابل با هادی از جنس مس، عایق و غلاف لاستیکی.
•  NYKB – کابل با هادی از جنس مس، عایق پلاستیک و غلاف سرب و زره فولادی.
•  NYYGb – کابل با هادی از جنس مس، عایق و غلاف پلاستیکی و زره فولاد گالوانیزه.
•  NKBA – کابل با هادی از جنس مس، عایق کاغذی، غلاف سرب، زره فولادی و روپوش خارجی الیاف گیاهی.

اعداد نوشته شده روی کابل

بعلاوه، روی بدنه هر کابل و سیم، اعدادی نیز وجود دارد که تعداد رشته‌ها و قطر سطح مقطع هادی کابل را نشان می‌دهند. به عنوان مثال، اگر بخواهید یک کابل را شناسایی کنید، ابتدا تعداد رشته و سپس سطح مقطع هادی را مشخص می‌کنید.

اعداد مشخص شده روی سیم ها و کابل ها جزئیاتی مانند اندازه هادی، رتبه ولتاژ، تعداد هادی ها و غیره را ارائه می دهند. برخی از فرمت های شماره گذاری رایج که طبق استانداردهای ایران استفاده می شوند عبارتند از:

• 16G1.5 – کابل تک هسته ای با هادی 16 میلی متر مربع و ضخامت عایق 1.5 میلی متر
• 4Cx10 – کابل 4 هسته ای با هادی 10 میلی متر مربع در هر هسته
• 300/500 ولت – درجه ولتاژ 300/500 ولت
• 5G2.5 RED – کابل قرمز رنگ تک هسته ای 5 میلی متر مربع با عایق 2.5 میلی متری
• 120xC25 STA/NEMA W-C-3 – کابل 120 هسته ای با هادی های 25 میلی متر مربع طبق استاندارد W-C-3

علامت‌ها اغلب در طول کابل برای شناسایی آسان چاپ می‌شوند. اندازه، رنگ و فاصله علامت ها باید مطابق با استانداردهای منتشر شده باشد.

نهادهای نظارتی ناظر بر استانداردهای سیم و کابل

در ایران، تنظیم و اداره استانداردهای محصولات و فرآیندهای صنعتی در درجه اول در صلاحیت موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) قرار دارد. ISIRI زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیت می کند. برخی از نقش های کلیدی آن عبارتند از:

• انتشار استانداردهای ملی مواد، قطعات، تجهیزات مورد استفاده در صنعت و تجارت
• گواهی انطباق محصولات صنعتی با استانداردهای ISIRI
• نمایندگی ایران در سازمان های استاندارد بین المللی مانند ISO، IEC و غیره.
• انجام تحقیقات برای تدوین استانداردهای مناسب صنایع ایران
• ارائه خدمات تست برای تأیید اینکه تولید کارخانه و کالاهای وارداتی مطابق با استانداردهای قابل اجرا هستند
• آموزش پرسنل در زمینه تدوین و اجرای استانداردها در سراسر صنایع

برای سیم ها و کابل ها به ویژه، کمیته فنی ISIRI در تاسیسات الکتریکی و مواد حفاظتی (ISIRI TC-29) مسئول توسعه استانداردهای ملی مربوطه است. استانداردهای منتشر شده پس از آن برای تمامی تولیدکنندگان و واردکنندگان سیم و کابل در ایران اجباری است.

علاوه بر ISIRI، سازمان ایمنی برق ایران نیز در تدوین مقررات و اطمینان از رعایت ایمنی برق و عملکرد محصولات سیم‌کشی نقش دارد.

اهمیت رعایت استانداردهای سیم و کابل

رعایت استانداردهای سیم و کابل برای موارد زیر ضروری است:

ایمنی – رعایت مشخصات عایق، درجه حرارت، اندازه هادی و غیره خطر ضربه، آتش سوزی و سایر خطرات را کاهش می دهد.

عملکرد – استانداردها تضمین می کنند که کابل ها تحت تنش های محیطی به طور قابل اعتماد عمل می کنند، بارهای طراحی شده را حمل می کنند و عمر عملیاتی طولانی دارند.

قابلیت تعویض – طراحی و آزمایش استاندارد شده قابلیت تعویض بین انواع کابل و سازگاری با کانکتورها، بریکرها و غیره را تسهیل می کند.

کیفیت – استانداردها معیارهای کیفی را برای تولید و تهیه محصولات سیم و کابل ارائه می کنند.

انطباق با مقررات – رعایت استانداردهای ملی ایران و کدهای ایمنی برای تولید و واردات داخلی الزامی است.

بهینه سازی هزینه – استانداردهای مهندسی شده بهینه سازی استفاده از مواد خام، فرآیندهای تولید، کارایی عملیاتی و طول عمر دارایی را ترویج می کنند.

تضمین مشتری – صدور گواهینامه طبق استانداردها به مشتریان اطمینان می دهد که محصول ایمن و مناسب برای هدف است.

با ایجاد این مزایا، رعایت استانداردها نقشی حیاتی در توسعه صنعت سیم و کابل ایران دارد.

فرآیندهای تست و صدور گواهینامه برای سیم و کابل

استانداردهای ایران آزمایش و تایید دقیق محصولات سیم و کابل تولید داخل و وارداتی را الزامی می کند:

تست نوع – این شامل بررسی طراحی اولیه و عملکرد بر اساس استانداردهای قابل اجرا است. این بر روی نمونه های اولیه انجام می شود و برای 3 سال اعتبار دارد.

تست روتین – کابل های هر دسته تولیدی از نظر خواص الکتریکی و مکانیکی آزمایش می شوند.

گواهینامه ISIRI – تولیدکنندگان باید مجوز ISI Mark را از ISIRI دریافت کنند تا محصولات سازگار خود را طبق کد [IS xx] برچسب گذاری کنند.

گواهی ایمنی – سازمان ایمنی برق برای محصولاتی که دارای الزاماتی مانند مقاومت عایق، تست های ولتاژ بالا و غیره هستند، گواهی ایمنی صادر می کند.

ممیزی ایمنی – ممیزی های دوره ای توسط مقامات ISIRI/سازمان ایمنی برای بررسی تداوم انطباق در روش های کنترل کیفیت و آزمایش کارخانه.

نظارت نظارتی – ترخیص کابل های وارداتی از گمرک مستلزم ارائه گزارش های آزمایش نوع معتبر از آژانس های معتبر است.

آزمایش و گواهی دقیق طبق “سیستم نظارت بر کالاها و خدمات” تضمین می کند که فقط محصولات سیم و کابل مطابق با استاندارد به بازارهای ایران می رسند.

استانداردهای بین المللی سیم و کابل

در حالی که ایران از استانداردهای ISIRI به صورت محلی استفاده می کند، استانداردهای بین المللی توسعه یافته توسط سازمان هایی مانند ISO، IEC و CENELEC نیز با توجه به تجارت جهانی سیم و کابل مرتبط هستند.

برخی از استانداردهای بین المللی مورد اشاره عبارتند از:

• IEC 60228 – هادی کابل های عایق
• IEC 60332 – تست کابل های فیبر الکتریکی و نوری در شرایط آتش سوزی
• IEC 60502 – کابل های برق عایق اکسترود شده
• IEC 60811 – روش های آزمایش متداول برای عایق کاری و پوشش مواد کابل های برق
• ISO/IEC 11801 – الزامات کابل کشی فناوری اطلاعات
• CENELEC HD 603 – کابل های توزیع ولتاژ نامی 0.6/1kV

در صورت لزوم، ISIRI جنبه‌های فنی این استانداردها را در حین تهیه پیش‌نویس استانداردهای ملی ایران لحاظ می‌کند. همچنین رعایت استانداردهای بین المللی امکان صادرات کابل های ایران به بازارهای جهانی را فراهم می کند.

تکامل و به روز رسانی در استانداردهای سیم و کابل

استانداردهای سیم و کابل به طور دوره ای به روز می شوند تا همگام با پیشرفت های تکنولوژیکی و افزایش نیازهای عملکردی باشند. برخی از جنبه های کلیدی که باعث تکامل استانداردها می شود عبارتند از:

• مواد عایق و پوشش جدید مانند LSOH، LLZH، XLPE و غیره
• ظرفیت و ولتاژ انتقال بالاتر تا 500 کیلو ولت
• استفاده رو به رشد از کابل های فیبر نوری
• مواد با بهبود مقاومت در برابر آتش و عملکرد محیطی
• توسعه کابل های هوشمند با سنسورهای یکپارچه و قابلیت های ارتباط داده
• هنجارهای ایمنی سختگیرانه برای تاسیساتی مانند بیمارستان ها، راه آهن، دفاع و غیره
• افزایش اتوماسیون و اتصال IoT در مجموعه های صنعتی
• استانداردهای بهتر برای کابل های مورد استفاده در انرژی خورشیدی، بادی، خودروهای برقی و سایر بخش های عصر جدید

ISIRI به طور منظم استانداردهای ایران را مطابق با بهترین شیوه های بین المللی و الزامات استفاده در حال تغییر کشور بررسی و به روز می کند.

انطباق و تضمین کیفیت در تولید سیم و کابل

برای اطمینان از اینکه کابل‌های تولیدی به‌طور مداوم استانداردهای قابل اجرا را رعایت می‌کنند، کارخانه‌های سیم و کابل ایران باید سیستم‌های تضمین کیفیت قوی از جمله:

• رویه های مستند برای تهیه مواد، کنترل فرآیند، آزمایش و صدور گواهینامه
• سیستم های ردیابی برای ردیابی تعداد زیادی مواد خام از طریق محصولات نهایی
• تجزیه و تحلیل آماری و نمودارهای کنترلی برای شناسایی مسائل مربوط به قابلیت فرآیند
• تجزیه و تحلیل سیستم های اندازه گیری برای قابلیت اطمینان ابزار تست
• تفکیک موجودی مواد بازرسی پذیرفته شده، رد شده و در حال انتظار
• حفظ سوابق آزمون و گواهینامه آزمون نوع
• رسیدگی به محصول غیر منطبق بر اساس رویه های مستند
• سیستم اقدام اصلاحی و پیشگیرانه برای رسیدگی به علل ریشه ای
• سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست
• ممیزی های دوره ای کیفیت داخلی و بررسی های مدیریتی

با پیاده‌سازی چنین سیستم‌های کیفی بر اساس دستورالعمل‌های ISO 9000، تولیدکنندگان می‌توانند کابل‌های مطابق با استانداردهای ISIRI و بین‌المللی را به صرفه تولید کنند.

استاندارد سیم و کابل در ایران :

برای اطمینان از استاندارد بودن سیم و کابل، معمولاً

از یک کد ۱۰ رقمی استفاده می‌شود که بر روی بدنه آن حک شده است. این کد به شرکت تولیدکننده مرتبط است و با ارسال این کد به سامانه پیامکی سازمان ملی استاندارد ایران، اطلاعاتی از جمله نام محصول، برند، تاریخ تولید، استان و شهرستان محل تولید، نوع استاندارد و وضعیت پروانه ساخت دریافت می‌شود.

کابل مفتولی مطابق با استاندارد بین‌المللی 60227 IEC 10 یا استاندارد ملی ایران با شماره ISIRI(607)10 عرضه می‌شود.

لیست کابل‌های استاندارد:

صنایع تولیدی سیم و کابل باید علامت استاندارد را از سازمان مربوطه دریافت کنند. محصولات این کارخانه‌ها در سامانه استاندارد ثبت و پایش می‌شوند. برخی از استانداردهای مرتبط با تأسیسات برقی در ایران عبارتند از:

1. IEC 60050/DIN VDE 0289: کابل‌ها، سیم‌ها و کابل‌های انعطاف‌پذیر برای استفاده در تأسیسات قدرت.
2. HD 186، HD308، HD 402، IEC 60446، DIN VDE 0293: کابل‌های انعطاف‌پذیر برای استفاده در تأسیسات قدرت با ولتاژ اسمی تا 1000 ولت.
3. HD 3836، IEC 60228، DIN VDE 0295: هادی کابل‌ها، سیم‌ها و کابل‌های انعطاف‌پذیر برای استفاده در تأسیسات قدرت.
4. HD 21، IEC 60227، DIN VDE 281: کابل‌های PVC، سیم‌ها و کابل‌های انعطاف‌پذیر برای استفاده در تأسیسات قدرت با ولتاژ اسمی 450/750 ولت.
5. DIN VDE 0250: کابل‌ها، سیم‌ها و کابل‌های انعطاف‌پذیر برای استفاده در تأسیسات قدرت.
6. HD 22، IEC 60245، DIN VDE 282: کابل‌های عایق شده با لاستیک با ولتاژهای اسمی تا 450/750 ولت.
7. HD 603، IEC 60502، DIN VDE 273-603: کابل‌های توزیع با ولتاژ اسمی 0/6/1 U0/U.
8. HD 62D، DIN VDE 0276-620: کابل‌های توزیع با ولتاژ اسمی (7/2) U0/U 3/6/6 تا 20/8/36 کیلوولت.
9. EN 60811، IEC 60811، DIN VDE 0473: مواد عایق و غلاف کابل‌های الکتریکی.

نتیجه

رعایت استانداردهای تعیین شده سیم و کابل برای اطمینان از عملکرد، ایمنی و کیفیت تاسیسات الکتریکی ضروری است. ایران دارای چارچوب استانداردهای قوی است که بر طراحی، آزمایش و گواهی محصولات سیم و کابل مورد استفاده در کشور حاکم است.

استانداردهای ملی ایران که توسط مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) تهیه شده است، مشخصات و الزامات جامعی را برای همه انواع کابل و کاربردهای رایج ارائه می دهد. آزمایش‌ها و رژیم‌های گواهی‌نامه دقیق انطباق کابل‌های تولید داخل و وارداتی را با این استانداردهای اجباری تضمین می‌کند.

به روز رسانی استانداردها به طور منظم انجام می شود تا همگام با پیشرفت های تکنولوژیکی و الزامات نصب در حال تکامل باشد. با افزایش تجارت جهانی، استانداردهای کمیسیون بین المللی الکتروتکنیکی (IEC) نیز به معیارهای بسیار مرتبط برای کیفیت تبدیل می شوند.

با رعایت استانداردها در مراحل طراحی، تهیه، ساخت و نصب می توان از قابلیت اطمینان و ایمنی شبکه های توزیع برق، مدارهای کنترل، حلقه های ابزار دقیق و سیستم های ارتباطی اطمینان حاصل کرد. علامت‌گذاری استاندارد و سیستم‌های ردیابی دقیق بیشتر به شناسایی و استفاده مناسب از گریدهای کابل کمک می‌کند.

استانداردهای کیفیت بالا همراه با اصول کنترل کیفیت پیشرفته که توسط آخرین فناوری‌های اینترنتی صنعتی فعال شده است، به تولیدکنندگان سیم و کابل ایرانی کمک می‌کند تا محصولات رقابتی جهانی تولید کنند. با افزایش سریع تقاضای برق، رعایت استانداردهای کابل برای کارایی، ایمنی و عملکرد زیرساخت های برق ایران ضروری است. استانداردها یک پایه فنی مناسب برای توسعه فناوری هایی مانند شبکه های هوشمند، وسایل نقلیه الکتریکی و غیره فراهم می کند که شبکه های آینده را تعریف می کند.

سوالات متداول

1. استانداردهای سیم و کابل چیست؟

استانداردهای سیم و کابل مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و مشخصاتی هستند که ویژگی‌ها، ویژگی‌ها و فرآیندهای تولید سیم‌ها و کابل‌های الکتریکی را تعریف می‌کنند. آنها یکنواختی، ایمنی و عملکرد را در صنعت تضمین می کنند.

2. کابل ها در ایران چگونه شناسایی می شوند؟

کابل ها در ایران از طریق ترکیب حروف و اعداد شناسایی می شوند. حروف اغلب نوع عایق را نشان می دهند، در حالی که اعداد اطلاعاتی را در مورد اندازه هادی، درجه ولتاژ و درجه حرارت نشان می دهند.

3. چه کسی بر استانداردهای سیم و کابل در ایران نظارت دارد؟

مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) نهاد نظارتی و مسئول نظارت و اجرای استانداردهای سیم و کابل در کشور است.

4. چرا رعایت استانداردهای سیم و کابل مهم است؟

رعایت استانداردهای سیم و کابل برای اطمینان از ایمنی، قابلیت اطمینان و عملکرد بسیار مهم است. عدم انطباق می تواند منجر به خطرات الکتریکی، خرابی تجهیزات و حوادث فاجعه آمیز بالقوه شود.

5. نقش استانداردهای بین المللی در صنعت سیم و کابل چیست؟

استانداردهای بین المللی، مانند استانداردهای تعیین شده توسط کمیسیون بین المللی الکتروتکنیکی (IEC) و سازمان بین المللی استاندارد (ISO)، زبان مشترکی را برای صنعت سیم و کابل جهانی فراهم می کند. آنها تجارت را تسهیل می کنند، نوآوری را ترویج می کنند و کیفیت ثابت را در مقیاس جهانی تضمین می کنند.